اساطیر آب در ایران باستان
اسرار و معمای آب
محمد برشان، محقق حوزه آب بیان کرده است: آب پیام‌آور خداوند است و هشدار می‌دهد که با قلب خود روراست باشید و دروغ نگویید! داستان آب از تک‌تک سلول‌های ما به کل کائنات می‌رسد و آن را احاطه می‌کند، آب قادر است نوشته‌ها را حس کند و در کل خلقت و هستی چیزی پر راز و رمزتر از آب وجود ندارد.
واکنش آب در برابر عشق و قدردانی هیچ چیز نیست مگر عظمت الهی، هوشیاری، آگاهی، نیت خیر و خنده ناشی از عشق همه این‌ها حیاتی تازه به آب می‌بخشد که به خلق عالمی تازه و با شکوه منجر می‌شود چون آب انعکاس روح و روان ماست.
آب این توانایی را دارد که شادی و افتخار بی‌حد و حصر برای نوع بشر به ارمغان بیاورد. آب ناظر همه ماست، نقش آب در شکل‌گیری نخستین زیستگاه‌های انسان پاسخ به یک نیاز زیستی است به همین خاطر معابد، نیایشگاه‌ها، آتشکده‌ها، کنیسه‌ها، کلیساها و مساجد در کنار آب و در نهایت احترام به وجود آب شکل گرفته‌اند.
گویی آب گذرگاه انسان برای ورود به جهان دیگر است تماس با آب و انس با آب می‌تواند روح ما را از قید و بندها رها سازد، آب پیام‌آور روشنایی و پاکی است و افکار و دعاهای ما را در دورن خود حمل می‌کند آب وقتی در معرض موسیقی قرار می‌گیرد دارای انرژی می‌شود و بلورهای زیبا تشکیل می‌دهد از همه مهم‌تر آب به عنوان اجابت دعاهای ما به زمین آمده است.
خدایان آب
مهرپرستی یا میتراییسم یکی از ادیان ایرانیان است که در زمان اشکانیان به اوج گسترش خود در جهان رسید و قاره اروپا را تا انگلستان و اسپانیا و شمال آفریقا و بخشی از آسیا را تا هند درنوردید، میترا یا مهر هنگام تولد کاله بر سر و شمشیری در دست و تیرکمانی بر پشت دارد او تیری به دیوار غاری که از آن متولد شده می‌زند و صخره شکافته می‌شود و آب زندگی و حیات می‌جوشد و جاری می‌شود و به همین خاطر پیروان مهر در غارها یا معابد زیرزمینی کنار آب که به آن مهرابه می‌گفتند یکدیگر را ملاقات می‌کردند.
آناهیتا ایزد بانوی آب محبوب بسیاری از سرزمین‌ها از غرب ایران باستان تا ارمنستان و آناتولی و از بابل و دمشق تا سارد و شوش بوده و در سراسر این مناطق معابد بسیاری برای نیایش و عبادت او برپا شده است. آناهیتا سرچشمه همه آب‌های روی زمین و سرچشمه و مایه باروری و سرچشمه دریای کیهانی است. آناهیتا به پاکی آب و روانی رود بود که از آسمان فرو می‌ریخت و در جویبار کوهستان سرازیر میشد.
اسطوره‌ها و جشن‌های آب
اساطیر از جمله عوامل مؤثر واکنشها و رفتارهای فردی و اجتماعی است که در تاریخ حیات بشر به ظهور رسیده و طرحی ویژه به زندگی داده است. اساطیر همواره پیوندی ناگسستی با عالم معنا داشته‌اند.
اساطیر جزو جدایی‌ناپذیر فرهنگ باستانی ایران و ناظر بر زمان‌ها و مکان‌های ویژه‌ای هستند. جشن‌ها و اساطیر آب جزو جدایی‌ناپذیر فرهنگ باستانی ما هستند و بزرگداشت آبها همواره مورد توجه بوده است، قبل از نوروز پیک‌های نوروزی بهار در کوچه‌ها راه می‌افتادند و آمدن بهار را بشارت میدادند، مردم پشت سر آنها آب می‌پاشیدند و قبل از آمدن میر نوروزی کاسه‌ای پر از آب که درون آن سیب و انار است به میر نوروزی تقدیم می‌کرده‌اند.
ایرانیان در روز نوروز غسل می‌کنند چون این روز به خرداد که فرشته آب است تعلق دارد و مردم در این روز هنگام سپیده دم از خواب برمی‌خیزند و با آب حوض یا قنات خود را می‌شویند و به یکدیگر آب می‌پاشیدند.
روز 13 نوروز روز سبزه‌ها و نهرهاست و به نوروز آبها مشهور است که سبزه‌ها را در نهر می‌ریزند و این هدیه‌ای است برای فرشته باران تا کشت‌های نو دمیده را از آب باران سیراب کنند و این نمایش فدیه به ایزد بانوی آب و ایزدباران و جویباران است.
روز 9 اردیبهشت که 40 روز از نوروز میگذرد جشن گلباران قنات‌ها و شروع به کار مقنی‌ها و برنامه لایروبی و احیای قنوات و نوسازی و بازبینی و تهیه ابزار قنات است. در این روز در مظهر قنات‌ها گلاب می‌پاشیدند و اگر سال پرباران و پرآبی باشد زن قنات قرارداد خود با قنات را پایان یافته اعلام می‌کند و دختران دم بخت همراه با همسر قنات در مراسم پاشویان شرکت می‌کنند و اگر سال کم باران باشد زن قنات همچنان به همسری با قنات ادامه می‌دهد.
جشن تیرگان ویژه ایزد باران و جشن آبانگان ویژه فرشته آب است در افسانه‌ها آمده است که افراسیاب تورانی در حمله به ایران دستور داد تا کاریزها و نهرها را ویران کنند پس از بیرون راندن دشمن، ایرانیان کاریزها و نهرها را ا حیا کردند و مردم آمدن آب را در آبانگاه جشن گرفتند.
جشن آب سالن روز اول اسفند به مناسبت روان شدن جویباران و آبشاران بوده است.
جشن رودها روز دهم اسفند برگزار می‌شده است و جشن لایروبی نهرها و پاکسازی چشمه‌ها روز 19 اسفند برگزار می‌شده و بر آب نهرها عطر و گلاب می‌پاشیدند.
جشن گلدان روز 20 اسفند برگزار میشد که به کاشت گل و گیاه و درخت اختصاص داشته است.
براساس افسانه‌ها و اساطیر سیاوش در واقع یک ایزد نباتی است که وقتی کشته می‌شود از خونش پر سیاوشان می‌روید که نماد باران و برکت است سیاوش خدای کشتزاران هم بوده است. اسم رستم نیز معرف آب است واژه رستم از نظر ریشه‌شناسی ظاهراً به معنی رودخانه‌ای است که به خارج جاری می‌شود نام مهراب و رودابه نیز به نحوی ارتباط با آب و رود را بیان می‌کند.
درفش شهداد متعلق به هزاره سوم پیش از میلاد و بیانگر خدای آب و باران مهمترین خدایان در فرهنگ شهداد باستان بوده است.
تیشتر ایزد نوید دهنده باران است و نام ستاره باران را نیز با خود دارد. هر گاه تیشتر از آسمان سربزند و بدرخشد مژده باران می‌دهد.
منبع: ایسنا
